Tag: डॉक्टर

काल रात्री ‘मुंबई-पुणे एक्स्प्रेस वे’ वर डॉ. केतन खुर्जेकर, पुण्यातील व महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध स्पाईन सर्जन यांचं अपघातामध्ये दुखद निधन झालं. त्यांच्या जाण्याच्या काही तासात त्यांचा वाढदिवस उजाडणार होता. खरतर अशा घटनेवर व्यक्त होतांना अश्रू तर आटतातच आणि शब्दही पांगळे होतात. डॉ. केतन हे पुण्याच्या प्रसिद्ध संचेती हॉस्पिटल च्या अस्थीरोग विभागाचे प्रमुख होते व मणक्यांच्या शस्रक्रियेत पारंगत होते. त्या पलीकडे ते कोणाचे तरी पुत्र, पती, वडील होते. मानेच्या व पाठीच्या मणक्यांच्या जन्मजात व्याधी (deformities) सरळ करण्यात त्यांचा विशेष हातखंड होता. ही शस्रक्रिया करत असतांना एखाद्या हार्मोनियम वर संगीतकाराची बोटे सहज रेंगाळावी आणि त्यातून साक्षात दैवी गांधार रूप सहज बाहेर पडाव तसच ऑपरेशन थियटर मध्ये डॉ. केतन यांची बोटे मणक्यांवर फिरायची आणि जादू केल्याप्रमाणे ऑपरेशन थियटर मधून वेगळ्याच मणक्याचा रुग्ण बाहेर यायचा. आशा अनेक रुग्णांना डॉ. केतन यांनी शब्दशः ताठ मानेने आणि ताठ कण्याने जगण्याचे वरदान दिले. साक्षात देवानेच दिलेल्या मणक्याच्या व्याधीही डॉ. केतन अविरत दोन हात करत राहिले. पण त्यांचा मृत्यु अशा प्रकारे होऊ शकतो यावर विश्वासच बसत नाही आणि ‘नियतीचा न्याय’ या शब्दांवरून विश्वास उडून जातो. मुंबईत होणाऱ्या मणक्यांच्या शस्रक्रीयेच्या Conference वरून परतत असतांना डॉ. केतन यांचा वैयक्तिक ड्रायवर नसल्याने त्यांनी OLA कॅब घेतली. आपल्या दोन साथीदारांसह OLA कॅब ने प्रवास करण पसंद केलं. रस्त्यात गाडीचं टायर पंक्चर झाल्याने ड्रायवर ने गाडी रस्त्याच्या कडेला घेतली. नेहमी प्रमाणे मदतीला धावून जाणारे डॉ. केतनही driver च्या मदतीला गाडीतून खाली उतरले. मागून येणाऱ्या भरधाव luxury बस ने या दोघांना काळाने स्वतःच्या पोटात ओढून घेतले!! आता हे सगळ ऐकल्यावर स्वतःच्या गाडीने प्रवास करा, स्वतःचा ड्रायवर वापरा, एक्स्प्रेस वे वर मध्ये थांबू नका, थांबले तरी गाडीतून खाली उतरू नका, एक्स्प्रेस वे वर रात्री प्रवास करू नका या सूचनांना तसा काहीच अर्थ वाटत नाही. कारण डॉ. केतन ज्याप्रमाणे मणक्यांचे भवितव्य बदलून टाकायचे तस काळाने केलेल हे ऑपरेशन बदलणे आपल्या कोणाच्याच हातात नाही.

डॉ. अमोल अन्नदाते यांचे लेख वाचा

डॉ. केतन यांच्या जाण्यामुळे त्याच्या कुटुंबाचे क्षणार्धात सगळेच हरपून गेले पण त्यासोबत या राज्याचे आणि देशाचे न भरून येणारे नुकसान झाले. खरतर एक निष्णात डॉक्टर काळाच्या पडद्या आड जातो तेव्हा केवढ मोठी पोकळी निर्माण होते, हे रोज अनेक रुग्ण बरे करणाऱ्या डॉक्टरलाच आणी गंभीर आजारातुन बऱ्या झालेल्या रुग्णालाच समजू शकते. एखादा व्यक्ती डॉक्टर म्हणून नियती जेव्हा जन्माला घालते, तेव्हा त्याच्या खांद्यावर खूप मोठी जबाबदारी देऊन पाठवत असते. जे असाधारण कौशल्य डॉ. केतन यांच्या हाती होते. त्यावरून डॉ. केतन यांच्या वरही अजून खूप काही करण्याच अनेकांच आयुष्य बदलून टाकण्याची किमया साधण्याची जबाबदारी होती. वयाच्या, यशाच्या, पैश्याच्या एका टप्प्यानंतर डॉक्टर हा या पलीकडे जाऊन फक्त काम करण्यासाठी, त्याच्या कौशल्यासाठी जगत असतो. ते कौशल्यच त्याच्या जगण्याचे साध्य आणि साधन असते. डॉ केतनच्या जाण्याने एक दैवी साध्य आणि साधनच संपले. गेलेल्या डॉक्टरला तोफांची सलामी किंवा कुठलाही शासकीय इतमामाचा प्रोटोकॉल नसतो. पण डॉ. केतन खुर्जेकर तुम्ही बरे केलेले हजारो मणके आज तुमच्यासाठी अश्रू ढाळत आहेत, सलामी देत आहेत, मानवंदना देत आहेत …!

– डॉ. अमोल अन्नदाते
– reachme@amolannadate.com

काल चांद्रयान-२, चंद्रापासून २.१ किलोमीटर लांब असताना संपर्क तुटला. त्यानंतर इसरो प्रमुख के. सिवान हे पंतप्रधान मोदी च्या खांद्यावर डोके ठेवून ढसढसा रडतानाची क्लिप अनेकांनी पहिली. देशाच्या दोन सर्वोच्च पदावरील लोकांनी जाहीरपणे असे भावनाविवश व्हावे का? अशा अनेकांच्या उलट-सुलट प्रतिक्रिया आल्या. पण या क्षणाची सहवेदना मी डॉक्टर म्हणून, त्यातच बालरोगतज्ञ म्हणून, समजू शकतो! त्या सोबत empathise करू शकतो! असे क्षण आम्ही, त्यातच अत्यवस्थ रुग्णांच्या उपचारातील डॉक्टर, रोजच अनुभवत असतो.

डॉ. अमोल अन्नदाते यांचे लेख वाचा

बऱ्याच गोष्टी माणूस म्हणून आपल्या हाता बाहेर असतात याची जाणीव उपचार करताना सतत येत असते. दोन आठवड्याखाली ‘Duchenne Muscular Dystrophy‘ हा कधीच बरा न होणारा आजार आणि मुलाला सोळाव्या वर्षापर्यंत रोज मृत्यू पहावा लागेल हे पालकांना समजून सांगताना, मी हा क्षण अनुभवला! त्यानंतर दोन दिवसांनी ८ वर्षांचा, ह्र्दय रोग असलेला एक मुलगा ऑपरेशन करण्यापलीकडे आहे, हे माझ्या हार्ट सर्जन मित्राने मला फोनवर सांगितले तेव्हा ही मी हे अनुभवले! अजून पालकांना मी हे सांगायचे राहिले आहे!! परवा दर महिन्याला रक्त घ्यावा लागणारा व आयुष्य भर असे रक्त घेण्याची गरज असलेला, ४ वर्षांचा मुलगा intra Cath लावताना मला विचारत होता – ” डॉक्टर अस दर महिन्याला कधी पर्यंत तुम्ही मला टोचत राहणार!” अशा वेळेला आईच्या, बापाच्या डोळ्यातून टचकन पाणी येतं! आम्हा डॉक्टरांना मात्र मनात भरून येत असतानाही, सिवान मोदींच्या खांद्यावर डोके ठेवून रडले तसे, रुग्णाच्या वडिलांच्या खांद्यावर डोके ठेवून रडण्याची मुभा नसते! रोजच मरण बघून मन घट्ट होत जातं, पण कशाच काहीच वाटत नाही एवढ ही घट्ट नसतं! कर्तव्यासाठी ते घट्ट कराव लागतं. एकदा उपचारांसाठी आलेला एक स्मशान जोगी मला म्हणाला, “डॉक्टर, आपले दोघांचे आयुष्य सारखेच आहे, न रडता रोज मृत्यू बघत रहायचे!” रुग्ण, आई-वडील, नातेवाईक बऱ्याचदा रागवतात, प्रसंगी आज-काल मारतात ही, पण रडत बसू नको, उचल ते गांडीव परत, असं सांगायला कोणी कृष्ण नसतो. तेव्हा आपल्या सदसद्विवेकबुद्धीलाच कृष्ण बनवावं लागतं.

इसरो प्रमुख के. सिवान, तुम्ही रडून मोकळे झालात, ते बर केलत. या घटनेच भांडवल करून आम्हा डॉक्टरांच अपयश स्वीकारा हो, अशी आर्त विनवणी मी करणार नाही. पण प्रत्येक व्यवसायात यशाचा ‘Law of Averages’ काम करत असतो. म्हणजे तुम्ही दहा वेळा प्रयत्न केला तर दहाच्या दहा वेळेला यश येणे अशक्य असते. सचिन तेंडूलकर, विराट कोहली प्रत्येक मॅच मध्ये शतक ठोकू शकत नाही. बऱ्याचदा त्यांच्यावरही शून्यावर बाद होण्याची वेळ येते. हाच नियम चांद्रयान मोहिमेला ही काल लागू पडला. वैद्यकीय क्षेत्राला, उपचारांनाही हा नियम लागू असतो, पण इथे प्रश्न जगण्या मरण्याचा असल्याने तो आपलं मन स्वीकारत नाही. पण तो आम्हा डॉक्टरांना माणूस म्हणून स्वीकारावा लागतो. कधी अगदी हातातून बाहेर गेलेली केस परत हातात येते…जवळपास मृत्यू झालेला असतांना CPR ने ह्र्दय परत सुरु होते, अशा अनअपेक्षित यशाने अपरिहार्यपणे येणारे इतर अपयशाची भरपाई झाली असे मानत आम्ही डॉक्टर पुढे जात राहतो! फक्त डॉक्टर च नाही इतर प्रत्येक व्यवसायिकाचे अपयश मनापासून स्वीकारा! चेहरा पाडून मध्यरात्री – बाळ आता जिवंत नाही – ही गोष्ट सांगताना एखादा नातेवाईक म्हणतो – “ठीक हैं साब, जाने दिजीये, आप ने बहोत कोशिश कि, हम आप के शुक्रगुजार है!” तेव्हा तो मला काल रडण्यासाठी खांदा देणाऱ्या मोदी सारखा वाटतो, फरक इतकाच, सिवान सारखे मला रडता येणार नाही!