Admin – Page 8 – Dr. AMOL ANNADATE

August 21, 2019August 21, 2019

लोकसंख्या नियंत्रण कराच! धोरण महत्वाचे!

लोकसंख्या नियंत्रण – धोरणाशिवाय आव्हाने, जागृती निरुपयोगी

१५ ऑगस्टच्या भाषणात पंतप्रधान मोदींनी ‘कुटुंबनियोजन ही देखील देशभक्ती’ असे लाल किल्ल्यावरून भावनिक आव्हान देत त्यांच्या नेहमीच्या शैलीत संततिनियमनाला देशभक्तीशी जोडत भावनिक आव्हान केले . संजय गांधींच्या अनिवार्य नसबंदी मोहीमेनंतर येणाऱ्या प्रत्येक सरकारसाठी लोकसंख्या नियंत्रण कार्यक्रम हा शांत पडून राहीलेल्या आणि डीवचल्यास गिळंकृत करून टाकणाऱ्या अजगरासारखा राहीला आणी म्हणून लोकसंख्येचा हा अजगरही फोफावतच गेला . पण अनेक वर्षांच्या प्रजनन वर्तणूकीवरून स्वच्छता अभियान , नोटबंदी , कलम ३७० किंवा योगदिनासारखे पंतप्रधानांच्या आव्हानाला ओ देत हा देश आता संततिनियमन ही लगेचच देशभक्ती म्हणून स्वीकारेल , हे मानणे भाबडेपणाचे ठरेल. यासाठी लोकसंख्या हा विषय आता अतिप्राधान्याचा आहे आणी युद्धपातळीवर आता यावर काही तरी करायलाच हवे , हा विचार भाषणातील भावनिक आव्हानांच्या पलीकडे करणे गरजेचे आहे.

अशाच आरोग्य धोरणावरील डॉ. अमोल अन्नदाते यांचे लेख वाचा

यासाठी सर्वप्रथम आपण लोकसंख्येच्या कुठल्या टप्प्यात आहोत हे ओळखून आपल्या देशाचे आणी पर्यायाने प्रत्येक कुटुंबाचे लोकसंख्येविषयीचे धोरण काय असले पाहीजे हे आधी एकदाचे निश्चित करायला हवे. सध्या आपला देश हा late expanding म्हणजे घटत जाणारा मृत्यू दर पण त्याप्रमाणात धीम्या गतीने कमी होणारा जन्मदर आणी म्हणून हळूहळू पण वाढतच जाणर्या लोकसंख्येच्या पातळीवर आहे. ही अशी स्थिती आहे, जिथे धोरण पातळीवर लोकसंख्या नियंत्रण दुर्लक्षित राहीले तर ती एका झटक्यात झपाट्याने व नियंत्रणाबाहेर वाढीच्या पातळीवर जाऊ शकते . पण नीट धोरण आखणी केल्यास स्थिर म्हणजे एकसमान जन्मदर व मृत्यूदर या पातळीवर जाऊन स्थिर होऊ शकते जे आता आपले ध्येय असले पाहीजे . एकदा कालबद्ध ध्येय ठरवले की मग धोरण ठरवणे सोपे जाते. आपल्या लोकसंख्या धोरणाचा प्रवास हा ‘हम दो हमारे दो’ या जाहीरातींच्या पुढे कधी गेलेच नाही. पुढे ते ही लुप्त झाले . जसे आर्थिक धोरणा किंवा परराष्ट्र धोरणापासून देशाचा सर्वसामान्य माणूस पूर्णपणे अनभिज्ञ राहीला तसे लोकसंख्या नियंत्रण धोरणाचे करता येणार नाही. कारण तो विषयच प्रत्येकाच्या शयनगृहात ज्याने त्याने राबवायचा आहे. इथूनच सगळ्या समस्यांना आणी या विषयाच्या क्लिष्टतेला सुरुवात होते. सर्वप्रथम केवळ जनजागृतीने आपल्याला हा विषय मार्गी लावायचा आहे कि कायद्याचा , नियमांचा आधार घेऊन आपल्याला ही बेसुमार ( खरे तर सुमार ) वाढ रोखायची आहे हे ठरवावे लागेल. हा वाद टिळक – आगरकरांच्या आधी स्वातंत्र्य कि आधी सुधारणा – या वादासारखा आहे. हा वाद निकाली काढण्यासाठी आम्ही डॉक्टर म्हणून अनुभवत असलेले काही तळागाळातील अनुभव लक्षात घेणे गरजेचे आहे.

आज देशात लग्न होऊ घातलेल्या व झालेल्या एकाही जोडप्याला लग्न झाल्यावर लगेच , एक अपत्य झाल्यावर व दोन अपत्ये झाल्यावर कुठले संततिनियमन सर्वोत्तम व सगळ्यात प्रभावी आहे हे नीट सांगता येणार नाही. बहुसंख्य निरक्षरांच्या व दारिद्र्य रेषेखालील एखाद्याला ही माहीती घेण्याची इच्छा झाली तरी असा काही निश्चित माहीतीचा स्त्रोत उपलब्ध नाही. कुटुंब हे धोरण ठरवू शकत नाही याचे कारण परत हेच की देशालाच धोरण नाही. यावर खुलेपणाने बोललेला पहीला आणी शेवटचा मालुसरा म्हणजे र. धों. कर्वे खरे तर १५ ऑगस्टच्या घोषणे पाठोपाठ मोदींनी पुढील काही ‘मन कि बात’ चे भाग संततिनियमनाच्या सविस्तर माहीतीवरच खर्ची घालावे. आज ही कंडोम व नलिका रोधण, नसबंदी एवढ्या मर्यादित स्वरुपात सर्वसामान्यांचे ज्ञान व त्या पेक्षा मर्यादित सर्व संततिनियमनाच्या साधनांचा प्रसार व उपयोग होतो. त्यातच खाजगी कंपन्या कंडोम विक्रीत उतरल्यावर अलेक पदमसे यांनी प्रथम आपले पणन कौशल्य वापरून, कंडोमचा संबंध हा लैंगिक सुखाशी जोडला . मुळात तसे काही नसताना आज रीब्ड, डॉटेड, फ्लेवर्ड अशा फसव्या जाहीरातींच्या माध्यमातून लैंगिक सुखाशी कंडोम चा फसवा जोड अगदी तळागळापर्यंत रुजवला गेला. संततिनियमनात जास्त व सर्वाधिक १४ टक्के फेल्युअर रेट (अपयशाचे प्रमाण) असलेला कंडोम गरजेपेक्षा जास्त रुजत गेली आणी दुसर्या महत्वाच्या व निरनिराळ्या टप्प्यांवर महत्वाची साधने ही जनमानसात अधिकच विसरली गेली आणी कंडोमच्या छायेत हरवून गेली. ही हरवलेली महत्वाची साधने म्हणजे कॉपर टी, गर्भनिरोधक गोळ्या, इनजेकटेबल गर्भनिरोधक ही साधने स्त्रीकेंद्रित वाटत असली तरी संतती नियमनाच्या निर्णयाच्या चाव्या या स्त्रीच्या हातात जास्त असणे हे कोणाला सहज लक्षात न येणारे महत्वाचे पाऊल आहे

या साधनांचे महत्व व लोकसंख्या नियंत्रण धोरण निश्चिती करताना काही तळागाळातील निरीक्षणे कोणीच लक्षात घेत नाही. ती अशी कि आज लोकसंख्या नियंत्रित करायची असेल तर दोन जोडपे हे टार्गेट असले पाहीजे . पहिली एक अपत्ये असलेली व दुसरी दोन अपत्ये असलेली पण अजून कुटुंब थांबवण्याचा निश्चित निर्णय न झालेली. जो अशिक्षित व वंचित बहुसंख्य घटक लोकसंख्या वाढीस सर्वाधिक जबाबदार आहे तो पहीले मुल झाले कि रुग्णालयात परततच नाही. त्यातील अनेकांना लगेच दुसरे अपत्य हवे असते असे ही नाही पण संतती नियमनाचे अज्ञान आणी गर्भपातासाठी रुग्णालयाची सोपी, स्वस्त परवडणारी उपलब्धता नसते. म्हणून हा वर्ग गर्भधारणा – गरिबी–कुपोषण –पहील्या बाळाचे, आईचे अनारोग्य या फेर्यात अडकतच जातो. यांच्यासाठी सर्वोत्तम पर्याय आहे प्रसूती आधीच समुपदेशन करून पहीले बाळ बाहेर आले की लगेच योनीचे तोंड बंद होण्याआधी प्रसूती गृहातच कॉपर टी बसवणे. या आईला मन वळवून परत रुग्णालयात आणणे हा शिवधनुष्य असल्याने कॉपर टी साठी ही वेळ व साधन लोकसंख्या नियंत्रणास सर्वोतम व जोडप्याला पुढील ५ ते १० वर्षे संततिनियमनाची हमी देणारे असेल. पण शासन दरबारी अजून हे सर्वोत्तम पर्याय कुणाच्याही लेखी नाही किंवा इतका खोलवर, तीव्रतेने यावर विचारच होत नाही. दोन अपत्ये झाल्यावर मात्र स्थिती वेगळी आहे. नलिकारोधन, नसबंदीसाठी आवश्यक असले तरी त्याचा आग्रह धरण्याचा आपल्याला नैतिक अधिकार नाही कारण ५ वर्षाखालील बालकांच्या मृत्यूचा दर पाहता या जोडप्याची दोन्ही मुले जगतीलच अशी हमी आपण देऊ शकत नाही. म्हणून परत कॉपर टी, गोळ्या किंवा दर दोन महीन्यांनी न दुखणारे, त्वचेत सहज देता येतील असे इंजेकटेबल गर्भनिरोधक द्यायला हवे. पण याचा देश पातळीवर वापर करण्यासंदर्भात अजून राजकीय उदासीनता प्रचंड आहे. खरे तर पुरुषांच्या नसबंदीचा पर्याय हा दुसर्या अपत्यानंतर सर्वोत्तम ठरू शकतो. पण नसबंदी हे नावच या सर्वोत्तम पर्यायाला काळिमा फासणारे आहे. यामुळे लैंगिक शक्तिपात होतो असा भास या नावातून होतो. या उलट गर्भधारणेची भीती जाऊन या शस्त्रक्रिया नंतर लैगिक सुख वाढीस लागते हे सर्वसामान्यांना पटवून द्यावे लागेल. भाजपने त्यांच्या निवडणूक घोषणेवर काम करणारे ब्रँडींग तज्ञ कामाला लावून या शस्त्रक्रियेचे नाव तातडीने बदलून , नोटबंदीच्या थाटात या नव्या नावाची घोषणा मोदींनी राष्ट्राला संबोधून करावी.

सदरील लेख हा लोकसत्ताच्या २१ ऑगष्ट २०१९ च्या अंकात प्रसिद्ध झालेला आहे. हा लेख लोकसत्ता वर वाचा.

लोकसंख्या कायदा किंवा किमान काही नियम असावे का, तो कसा असावा यावर विचार करण्याची वेळ आली आहे. चीन मध्ये ‘एकच अपत्य’ धोरणामुळे अनेक सामाजिक समस्या जन्मास आल्या . अगदीच हा अतिरेक गरजेचा नसला तरी दोन अपत्यांनंतर थांबलात तरच शासकीय सोयींचे , योजनांचा हक्क व हव तर वाढीव योजनांचे बक्षीस. त्या पुढे मात्र तिसर्या अपत्यानंतर योजनांचे लाभार्थी होता येणार नाही – अशा धोरणात्मक क्लुप्त्या लोकसंख्या नियंत्रण करण्यासाठी आखाव्या लागतील. शिक्षण, आर्थिक स्तर उंचावणे हे संथ गतीने सुरु असलेले पर्याय आहेतच. पण या गती वर अवलंबून राहणे सध्या परवडणारे नाही. लोकसंख्येचे गणित बदलायचे असेल तर अशी धोरणांची नवी त्रेराशिके झपाट्याने मांडावी लागणार आहेत.

डॉ.अमोल अन्नदाते |reachme@amolannadate.com

August 16, 2019August 16, 2019

Health Precautions after Flood of Kolhapur Sangli

Planning for Health Precautions after Flood is as important as donations to manage Post floods health crises.

Thousands have volunteered for medical relief work in Kolhapur and Sangli Floods. Huge stocks of medicine also have been donated by doctors statewide. As the water recedes the biggest challenge would be epidemics of various diseases and infections flaring up in the unhygienic surroundings. But mere donations would not suffice in the successful management of the health crises and epidemics. Any natural calamity should follow epidemiological surveillance and planning not just of treatment but prevention of the epidemics and diseases. Not just physical but psychological rehabilitation of many who have lost their homes is a commonly neglected issue after such calamities.

Since historic time’s prevention of mortality due to epidemics and diseases after natural calamities have been a subject studied and stormed academically by Medical experts. This is to improve upon the medical response and minimize the mortality and morbidity. 2015 Chennai floods, very well managed in terms of health precautions after flood, medical relief work is a case study analyzed and some lessons were learned from this calamity to formulate some protocols, standard treatment guidelines for the management of Post floods epidemics. On the same grounds, Kolhapur, Sangli flood crises can be managed in a better way.

Health Precations After Flood — Image : PTI

Presently the response to medical relief work in Kolhapur is emotional and it is bound to be. However, it needs to supplement with better planning to make it more effective. A fortnight from now will see a surge in cases of Gastroenteritis, Acute respiratory infections – pneumonia, viral upper respiratory infections, leptospirosis, dengue, Malaria. Skin infections like tinea are also expected. All these diseases can be widely classified as Gastrointestinal, acute febrile illness and Vector, rodent born infections. The classification is intended to simplify the tasks and train treating doctors and paramedical staff for the management of specific diseases of these three groups. Such broad classification is always required to categorize the huge number of patients at one time just by the symptoms as the dearth of time and resources is an issue in such situations. Not just treating but identifying the patient and initiating treatment on the first day of symptoms is a priority post floods to prevent the epidemics from taking roots. Also calling many patients at the same place is often a favourable thing for the spread of epidemics. Hence home to home surveillance and treatment is a better option. Also isolating infectious patients from relief camps and quarantine of healthy is an important aspect of the prevention of epidemics. Chennai floods were followed by disease-specific treatment stalls of these three disease groups and paramedical staff directed the patients to particular stalls after a home survey from the provided checklist of disease-specific symptoms. Also, a mobile medical unit and rapid response team to shift the patient to tertiary level hospitals for critical patients allotted to a definite geographic area is a must to reduce the mortality of serious patients.

Although treatment is an aspect it would be incomplete without administrative measures for safe and clean drinking water, cleaning the surroundings and piled up garbage, daily fogging for mosquito control and thymate spray for rodent control particularly rats. All this has to be started on a war footing and implemented with utmost efficiency in every nook and corner of affected villages. Remains of deceased animals are always a major source of infections after floods so clearing and the dead debris of such animals should be a major priority. A separate team has to be assigned the work to cremate the dead animals. Also, live animals mainly cattle are a source of epidemics. A veterinary team diagnosing and treating livestock is as important as the treatment of humans.

Emotional turmoil and mental blow among the homeless, those who had a wide escape and brushed shoulders with death, travelled through floods, lost loved ones is something which remains neglected after such natural calamities. Post-traumatic stress disorder is a major psychiatric condition to be dealt with in such situations. Although the role of psychiatrists, counsellors is pivotal but simple public remedies can be adopted. The catharsis of emotions in groups in the night in relief camps or villages, venting out feelings, talking to others can be primary and effective remedies to prevent panic attacks and post-traumatic stress disorders.

पुरानंतर आरोग्याचे नियोजन महत्त्वाचे

कोल्हापूर, सांगलीतील महापुरानंतर राज्यातून व देशभरातून मदतीचे हात पुढे येत आहेत. यात डॉक्टरांचा सहभागही लक्षणीय आहे. तसेच औषधांचे साठेही पुरविले जात आहेत. पाणी ओसरल्यानंतर सगळ्यात मोठी समस्या असणार आहे ती आरोग्याची व साथींच्या आजाराची. पण फक्त येणाऱ्या मदतीवर या समस्या सोडविल्या जाणे शक्य नाही. त्यासाठी कुठल्याही नैसर्गिक आपत्तीनंतर होणाºया आजारांची आणि त्यावर प्रतिबंध व उपचारासाठी पुरानंतर आरोग्याचे नियोजन आवश्यक आहे जे आपल्याकडे कधीच केले जात नाही. तसेच हजारो बेघर झालेल्या लोकांना बसलेला मानसिक धक्का हा शारीरिक जखमांपेक्षा खूप मोठा असणार आहे. पूरग्रस्तांच्या मानसिक पुनर्वसनाचाही विचार करावा लागणार आहे.

आजवर पूर, त्सुनामी अशा अनेक नैसर्गिक आपत्तींनंतर येणाºया साथी व त्यामुळे होणारी जीवित हानी हा वैद्यकीय जाणकारांसाठी नेहमीच अभ्यासाचा व संशोधनाचा विषय राहिला आहे. जेणेकरून पुढील आपत्तींना अधिक धैर्याने तोंड देता येईल. २०१५ साली चेन्नईत आलेल्या महापुरात तमिळनाडूच्या आरोग्य विभागाने केलेले नियोजन हे उत्तम होते व त्यातून पुढे राष्ट्रीय पातळीवर नैसर्गिक आपत्तीमधील आरोग्य समस्या, साथी निवारण्यासाठी, पुरानंतर आरोग्याचे नियोजन करण्यासाठी काही प्रोटोकॉल, मार्गदर्शक तत्त्वे ठरविता येतील का यावर सार्वजनिक आरोग्य क्षेत्रात बरेच मंथन झाले. त्यावरूनच धडे घेऊन कोल्हापूर, सांगली तील आरोग्याची स्थिती आटोक्यात आणण्यास मदत होऊ शकते. सध्या सांगली, कोल्हापूरमधील वैद्यकीय व इतर मदतीचे स्वरूप हे अधिक भावनिक आहे व ते असणारच. पण आरोग्य समस्यांच्या बाबतीत त्याचे नियोजन असणे आवश्यक आहे. आठवडा ते पंधरा दिवसांच्या अंतराने मुख्यत: जुलाब, सर्दी, खोकला, न्यूमोनिया, लेप्टोस्पायरोसिस, डेंग्यू, मलेरिया मुख्यत: या साथी पसरू शकतात. त्वचेचा टिनीया हा संसर्गही असू शकतो. या आजारांचे वर्गीकरण हे साधारण जुलाब-उलट्या हे पोटाचे आजार व अचानक आलेला ताप असे नैसर्गिक आपत्तीच्या काळात केले जाते. तापाचे पुढे श्वसनाशी निगडित व डास, उंदरांमुळे होणारे मलेरिया, डेंग्यू, लेप्टोस्पायरोसिस असे वर्गीकरण केले जाते. हे वर्गीकरण यासाठी की विखुरलेली वैद्यकीय मदत व डॉक्टर, स्वयंसेवक यांना हे आजार कसे ओळखायचे व त्यांना लक्षणे ऐकून उपचार कसे सुरू करायचे याचे प्रशिक्षण देऊन एकाच वेळी अनेक रुग्णांवर प्रभावी उपचार करणे सोपे जाते. अशा स्थितीत रुग्ण लवकर ओळखून त्यावर पहिल्या दिवशीच उपचार करणे गरजेचे असते.

नाहीतर तो रुग्ण साथ पसरविण्यास हातभार लावतो. तसेच एकाच ठिकाणी अनेक रुग्णांना बोलवून उपचार करताना आजार पसरण्याची भीती असते. यासाठी चेन्नईमध्ये पूरग्रस्त भागात पूर ओसरल्यावर घरोघरी जाऊन रुग्णांचा शोध घेऊन साथी रोखल्या गेल्या. जास्त प्रमाणात आढळणाºया आजारांचे वेगळे छोटे दवाखाने लावले गेले. यात मुख्यत: जुलाब, उलट्या व फक्त ताप असे दोन समूह वेगळ्या स्टॉल्सवर कार्यरत झाले. अशा वेळी अशा गंभीर आजारांसाठी तातडीने रुग्णाला रुग्णालयात शिफ्ट करण्यासाठी मोबाइल मेडिकल युनिट व रॅपिड रिस्पॉन्स टीम यंत्रणा उभारणे आवश्यक आहे. साथी टाळण्यासाठी पाणी ओसरल्यावर युद्धपातळीवर सार्वजनिक स्वच्छता, स्वच्छ पिण्याच्या पाण्याची सोय, डासांना अटकावासाठी रोज फवारणी व उंदरांसाठी थायमेट फवारणी काटेकोरपणे प्रत्येक गावात, वाड्या-वस्तींवर राबविली गेली पाहिजे. पुरात मरून पडलेली गुरेढोरे जंतुसंसर्गाचा मोठा स्रोत ठरतात. त्यासाठी मृत जनावरांवर अग्निसंस्काराची जबाबदारी प्रशासनाच्या एका टीमवर सोपवावी लागेल. व्हेटरनरी डॉक्टरांच्या पथकांकडून आजारी जनावरांवर उपचार करून मानवी आजारांची साथ रोखणे महत्त्वाचे आहे.

अमोल अन्नदाते यांचे इतर लेख वाचा

पुराच्या धक्क्यातून बाहेर आलेल्यांवर; तसेच घरेदारे उद््ध्वस्त झालेले व थोडक्यात जीव वाचलेले, बोटीतून येताना मृत्यूची भीती अनुभवलेल्यांवर अशा नैसर्गिक आपत्तीचे मानसिक परिणाम होतात. याला ‘पोस्ट ट्रॉमॅटिक स्ट्रेस डिजआॅर्डर’ म्हणतात. यात खरेतर समुपदेशक, मानसोपचार तज्ज्ञांची भूमिका महत्त्वाची असली, तरी सध्या रिलीफ कॅम्पमध्ये संध्याकाळी एकत्रित सगळ्यांनी अनुभव जाहीरपणे सांगणे, दुसºयाजवळ भावना व्यक्त करणे असे प्रयोग करायला हवेत. अशा आपत्तींनंतर काही महिन्यांनी लोकसंख्या स्फोटाच्या रूपाने परिणाम दिसल्याचे दाखले इतिहासात आहेत. त्या दृष्टीनेही जनजागृती आवश्यक असते. पुरामुळे सध्या कोल्हापूर, सांगलीतील रुग्णालये नीट सेवा देऊ शकत नाहीत. राज्यात शासनाची महात्मा फुले जन आरोग्य योजना यशस्वीपणे राबविली जाते. पण योजनेत समावेशासाठी अनेक जणांचे रेशन कार्ड, आधार कार्ड पाण्यात गेले आहे किंवा हरविले आहे. त्यांचे एनरोलमेंट म्हणजे सॉफ्टवेअरमधील नोंदणी नैसर्गिक आपत्तीतील अपवादात्मक केस म्हणून गृहीत धरल्यास त्याचा उपयोग होईल.

सार्वजनिक आरोग्यात असे म्हटले जाते, की नैसर्गिक आपत्ती तील साथीची थेट झळ तुम्हाला पोहोचली नाही, तरी ती तुमचे आयुष्य बदलवून टाकते. मदतीच्या आपल्या भावनेला नियोजनाची जोड मिळाली; तर कोल्हापूर, सांगलीच्या पुरानंतर आरोग्याचे नियोजन अवघड जाणार नाही.

सदरील लेख १४ ऑगस्ट, २०१९ रोजी लोकमतच्या मुंबई आवृत्तीत प्रकाशित झाला आहे. लोकमत वृत्तपत्रात हा लेख वाचण्यासाठी क्लिक करा.

डॉ. अमोल अन्नदाते

reachme@amolannadate.com

August 9, 2019August 9, 2019

Women Health Issues unseen over Election Campaign Gimmicks

By launching a variety of election campaigns the leaders of several political parties have started coming on streets no sooner than the state assembly elections have started approaching closer and closer. The private branding experts of various political leaders are introducing a set of unique ideas to capture the voters’ segment of 50% women voters. As a part of this initiative the BJP has sought to arrange for sending 21 Lakh Rakhis at the auspicious occasion of the Rakshabandhan festival to the Chief Minister of Maharashtra, Mr Devendra Phadanvis and Shivsena has launched a ‘Mauli Samvaad’ drive under the leadership of its TV-Star anchor, Mr Adesh Bandekar. The utter uselessness of such an absurd and emotional election campaign becomes glaringly noticeable especially when Women health issues and the fundamental remedies for the same have been neglected throughout several decades so far.

Women Health Issues Unseen

The haemoglobin of 50% women and especially the pregnant women from the state is below 10. Thanks to anaemia, the weight of a new-born infant becomes alarmingly low and it takes birth as a child whose growth is seriously affected by malnutrition. On the other hand, the remedy to address this trouble is also very simple. Intake of iron and folic acid tablets can easily cure this problem. These tablets being essentially very cheap it won’t take huge fiscal expenditure to implement this remedy as well.

Iron tablets for Women Health Issues — Women Need Iron Tablets

Therefore the chief minister must terminate the stunt of arranging for 21 Lakh Rakhis and instead should resolve to address this problem permanently using such a simple solution of supplying these above-mentioned tablets to the same 21 Lakh women. If the women from our state become free from the ill effects of anaemia then Maharashtra will become the first state in India to accomplish this noble result. Shivsena holds the ‘Health’ portfolio in the Government of Maharashtra. Instead of organizing election campaign gimmicks like ‘Mauli-Samvaad’, Shivsena should pay attention to the problems of the pregnant women of the state. Even under the monsoon showers, a pregnant woman from Kalamnuri taluka called Suvarna Dhakre had to be carried on a bed for a distance of six kilometres. Most surprisingly, the High Court had condemned the state government when a similar incident had happened two years ago. Last year another woman called Ms Radhika Sahdev Chavan, a mother of a new-born infant, had committed suicide by hanging herself in hospital itself when she was not in a position to spend for her medicines.

Every Pregnant Woman Should LIVE Longer!

During the last single year alone 1,171 pregnant women have died during the course of giving birth to their infant. The maternal mortality in developed countries is 1/10^th when compared with the similar maternal death rate from a single state of Maharashtra. Even though the government is claiming to have successfully improved the health-related infrastructure based on the statistics collected by it, yet it is a fact that even the government has not been able to set up a reliable agency of its own to collect fairly acceptable statistics as well. A region like Aurangabad, which is struck by severe famine, lacks the facility of conducting three all-round Antenatal check-ups of every pregnant woman. Even today, rate of home deliveries is 20% when we are well aware that conducting the delivery at home is an absolute guarantee of the death of the pregnant woman and high risk for the newborn as well. Why can’t we show the courage of taking an oath to conduct all the 100% deliveries at hospitals only and fulfil the same within a span of five years?

Women Cancer has higher death rates — Higher Death Rate Due to Cancer

Women health issues are not restricted only to the rural areas but they are rampant even in the urban areas. The death rate of women due to cervical cancer and breast cancer is very high even in the urban areas. The state government does not feel concerned about this problem even after one of its woman health minister has herself succumbed to breast cancer. Cervical Cancer can easily be avoided by conducting a simple test called ‘Pap Smear’. This test to be conducted for women after they cross the age of 35 is conducted for each and every woman in developed countries as a mass prevention strategy apart from a test called ‘mammography’ if the possibility of breast cancer is found to be high. Instead of conducting political stunts for the purpose of the election campaign to attract female voters, such practical solutions which address the women health issues must be undertaken by the political leadership. Besides, these programs should not prove to be events to be conducted only to celebrate the birthdays of political leaders but they need to be proved as the initiatives conducted by undertaking long-term planning.

Read Amol Annadate’s article on Health and Politics Health – Essentially A Political Issue

Apart from these Women Health Issues, there are several other issues. We have not yet been able to set up an effective mechanism to address day-to-day problems of women like urinary tract and reproductive tract infections such that they will get immediate treatment at the OPD departments of the public hospitals itself. There are examples of girls abandoning their school or college education because of the troubles they have to endure during the times of the menstrual cycle. Girls belonging to 1600 schools of this state are yet deprived of separate bathrooms and toilets meant exclusively for them. Therefore, instead of conducting such absurd election campaigns if the money being spent for these campaigns is diversified for the cause of seeking solutions of these women health issues, then one can hope that at least a few of these perennial problems will be solved permanently.

July 7, 2019July 7, 2019

स्क्रीन टाईम – लहान मुलांसाठीचे नवे कोकेन

कुठल्या हि घरात गेलो कि अगदी सहा महिन्यांपासून ते पाच वर्षा पर्यंतची मुले शांततेत मोबाईल स्क्रीनशी एकरूप झालेली आपल्याला दिसून येतात. घरातच नव्हे तर हॉटेल मध्ये आई – बाबा शांततेत जेवण करत आहेत आणी दुसर्या टेबल वर लहान भाऊ – बहीण फोनवर एखादे कार्टून बघत आहेत हि हे नेहमीच आपल्या नजरेला पडते . स्क्रीन टाईम म्हणजे दिवस भरात लहान मुले किती तास स्क्रीन समोर असतात हा आज प्रत्येक घरातील एक कळीचा मुद्दा झाला आहे. अशा गोष्टींचे दुस्प्रीनाम मुंगीच्या पावलाने , अगदी नकळत होत असले तरी काही वर्षात उत्क्रांतीत माणसाची शेपूट गायब झाल्या सारखे मानसिकतेत, मेंदूच्या रचनेत, कार्यात हमखास दिसून येतील. नव्हे यातील बरेच अप्रत्यक्ष दुष्परिणाम आता आम्हा बालरोगतज्ञांना दिसायला सुरुवात झाली आहे.

Read English Translation of this article on Screen Time

स्क्रीन टाईम विषयी औरंगाबाद येथील बालरोगतज्ञ डॉ. अभय जैन यांनी एक आपल्या कडे येणार्या रुग्णांचा शास्त्रीय अभ्यास केला. त्यात प्रामुख्याने काही गोष्टी आढळून आल्या. अगदी सहा महिन्यापासूनच स्क्रीनची सवय मुलांना लावण्यास सुरुवात होते. सहा महिन्यानंतर बाळाला वरचे अन्न सुरु केले जाते. आईच्या दुधाकडून वरच्या अन्नाकडे वळताना प्रत्येक बाळ थोडे फार त्रास देतेच . पण त्यावर तोडगा म्हणून व बाळ नीट खात नाही म्हणून सगळ्यात आधी आई मोबाईलचा वापर करते. इथेच आई आणी बाळ दोघे हि स्क्रीनच्या जाळ्यात अडकतात . या अभ्यासात असे हि दिसून आले कि शिकलेले पालकांच्या मुलांमध्ये याचे प्रमाण जास्त आहे. अर्थात स्मार्ट फोनच्या बाबतीत आता शहरी – ग्रामीण असा काही भेदभाव राहिलेला नाही व ग्रामीण भागात हि मोबाईल ला चीटकलेली मुले हे दर्शणीय दिसतेच. पण अशिक्षित पालकांमध्ये , गृहिणी असलेल्या ग्रामीण भागातील आईच्या मुलांमध्ये हे प्रमाणा पेक्षा जरा कमी आहे. तसेच स्क्रीन टाईमचे प्रमाण टी. व्ही. पेक्षा मोबाईल चा वाटा जास्त असल्याचे हि या अभ्यासात दिसून आले.

आमचा मुलगा रात्री लवकर झोपत नाही. रात्री १ , २ वाजले तरी तो खेळतच असतो. आमची मुलगी खूप जास्त चिडचिड करते , खूप हट्टीपणा करते. एका गोष्टी वर लक्ष केंद्रित करत नाही. अशा समस्या घेऊन जेव्हा पालक आम्हा बालरोगतज्ञांकडे येतात तेव्हा कुठले हि मोठे आजाराचे निदान करण्या आधी आम्ही त्यांना साधा प्रश्न विचारतो. तो किती वेळ टीव्ही किव्हा मोबाईल समोर असतो. या प्रश्नातच सगळ्या समस्यांचे निदान होते. ‘झोपेचे कर्ज’ हि संकल्पना आपल्या अजून नीट पचनीच पडलेली नाही. मोठ्या व्यक्तींमध्ये हे कामाच्या व्यापामुळे असते. तसे आता लहान मुले स्क्रीन टाईम मुळे ‘झोपेचे कर्ज’ घेऊनच कुमार वयात प्रवेश करत आहेत . त्यामुळे आरोग्याच्या व अनेक मानसिक समस्या निर्माण होत आहेत. याचाच समबंध पुढे कुमार वयीन मुला मुलींमधील नैराश्याच्या वाढत्या प्रमाणाशी आहे. या सर्व कडीला सांधणारा मोबाईल व स्क्रीन टाईम हा महत्वाचा दुवा आहे.
स्क्रीन टाईमचा थेट संबंध हा लहान वयापासून सुरु होणार्या लठ्ठपणाशी व लहान वयातील खाण्या पिण्याच्या सवयीशी आहे. लहानपणी आई जेव्हा बाळाला भरवते तेव्हा त्याच्या मागे फिरत , गप्पा मारत , गाणे म्हणत भरवण्याची जुनी पारंपारिक पद्धत होती. त्याही आधीची पद्धत म्हणजे खाल्ले नाही तर आईचे धपाटे खात खाण्याची पद्धत तर कधीच इतिहासजमा झाली . आता कामात व्यस्त असलेली आई किव्हा स्वतःला हि मोबाईल पाहण्याची इच्छा असलेली आई बाळासमोर मोबाईल फोन धरला कि तो कार्टून बघत पटापट खाण संपवतो. खाण म्हणण्या पेक्षा तो फक्त ते गिळत असतो. त्यामुळे त्याच्या साठी खाण्याची चव , जेवणाचा रंग, भाजीचा सुवास हे बाळासाठी उत्तेजना नसते तर मोबाईल वरील रंग ,कार्टून मधील पत्र हेच बघत ते खात असते. त्यातच सगळ्या संवेदना मोबाईल स्क्रीन वर केंद्रित झाल्या मुळे पोट भरलेले कळत नाही व पोट भरले तरी मुल खातच राहते. त्याशिवाय स्क्रीन समोर जास्त वेळ बसून राहिल्याने बाहेर खेळ आणी अंगमेहनत होत नाही आणी मुले लठ्ठ होत जातात. वयापेक्षा मोठी आणी लठ्ठ दिसणारी अनेक मुले मॉल मध्ये फास्ट फूड चेन वर रांगा लावलेली तुम्हाला दिसतील पुढे नैसर्गिक अन्नाची चवच विकसित न झालेली हि स्क्रीन समोरची मुले फास्ट फूड वरच आपल्या उदरभरणाचा आनंद शोधण्याचा प्रयत्न करतात.

जागतिक आरोग्य सघटनेने प्रथमच या वर्षी स्क्रीन टाईमचे धोके ओळखून त्यासाठीची मार्गदर्शक तत्वे जारी केली. त्या प्रमाणे २ वर्षा पर्यंत लहान मुलांमध्ये स्क्रीन टाईम शून्य असावा . २ वर्ष ते पाच वर्षा पर्यंत तो १ तासापेक्षा जास्त नसावा . तसेच २ वर्षा नंतरचा पूर्ण स्क्रीनटाईम हा घरातील मोठ्या व्यक्ती किव्हा पालकांसोबत असावा जेणे करून मुल काय बघत आहेत याची आपल्याला माहिती मिळेल. आमचा एक वर्षाच मुल स्वतः स्क्रीन लॉक उघडत , स्क्रीन स्वाईप करून स्वतः युट्युब लावत हे बर्याचदा पालक कौतुकाने इतरांना व कधी डॉक्टरांनाहि सांगतात. खरतर मुळीच कौतुक करायची नाही तर सवय लागत चालल्याची चाहूल आहे. तसेच मोबाईल वरून आम्ही त्याला ए, बी. सी,डी किव्हा इतर बालगीते शिकवतो असे भाबडे समर्थनही बर्याचदा पालक करतात . सतत व रोज मोबाईल स्क्रीन बघून हळूहळू त्याचे रुपांतर अॅडीक्षण म्हणजे सुटायला अवघड जाणर्या सवयीत होते. जितकी लवकर हि सवय लागते तितकी ती तोडायला अवघड. दारू, सिगरेट किव्हा कोकेन घेतल्यावर मेंदूत जे रासायनिक बदल होतात तेच हळूहळू मोबाईल स्क्रीन दिल्यावर लहान मुलांच्या मेंदूत होतात. म्हणून आपण मोबाईल स्क्रीन हातात देतोय म्हणजे लहान मुलाच्या हातात मद्याची बाटली देतोय आणी स्क्रीन टाईम म्हणजे कोकेनच आहे लक्षात घ्यायला हवे.

सदरील लेख लोकप्रभाच्या आरोग्यविशेष अंकात २८ जून २०१९ रोजी प्रकाशित झालेला आहे Lokprabha

July 6, 2019July 6, 2019

Screen time – A new version of cocaine for kids

Being glued to the screen is a common scenario in every household these days. Watching TV and particularly mobile screens is coming up as a hazardous habit in Children starting right from 6 months of age. Be it anywhere- at home, restaurants or social gatherings, its peacetime for parents when the kids are riveted to cartoon films and mobile screens.

Read Marathi Translation published in Lokprabha

But, the real concern is the duration of exposure time to the screen. Adverse effects of screen time may not be seen immediately. But, it’s a silent killer. Centuries ago, mutation of ape’s tail in course of evolution was a welcome change for the progressing sapiens. Today, we run the risk of adversely mutating our brains because of consistent exposure to the screen.

Every day, we paediatricians see the bad effects of screen time on children. Dr Abhay Jain, a paediatrician from Aurangabad, conducted a study of his patients and screen time. He observed that the weaning period is a troublesome period for any child. Dr Abhay Jain observed that mothers enlist mobiles or TV to divert the child’s attention and engage him when feeding food. This way, the gradual process of replacement of a mother’s milk to other foods is done smoothly. And this is the period when mother and child get trapped in the screens. The study further showed that smartphones are used widely both in rural and urban households but percentage-wise the exposure to screen time is more in literate parents. The babies of illiterate rural housewives are less exposed to the screen. The study also showed that children are more exposed to smartphones than TV.

Many parents visit doctors complaining of cranky kids who do not sleep till late, are stubborn and lack concentration. Attention deficit is the new epidemic in paediatrics. But before diagnosing any illness, we ask about the time spent in front of the screen. This gives us a clue about why the child behaves in such a manner.

Our society is not yet well convinced about the concept of sleep debt. Generally, it is thought that elders are deprived of sleep due to overworking and tension, but nowadays the bitter truth is that children too, are entering their teenage years carrying with them the burden of sleep debt. Sleep debt drains your mental abilities and puts your physical health at risk. This sleep debt or poor slumber is linked with increasing cases of depression in teenage girls and boys. The real culprit behind this is screen time. Excessive exposure to bright screen inhibits melatonin, a neurohormone necessary to induce sleep.

Mobile Addiction in Kids — Smartphone Addiction in Kids

Exposure to screen time also a direct link with childhood obesity and eating habits. Till sometime back, feeding period was the time to strengthen the emotional bond between mother and baby. Much before that, sometimes the children were even smacked for not eating properly but still a close bond existed between the mother and child. The smartphone age now has changed this picture completely. A busy working mother prefers a cartoon film rather than telling stories and singing nursery rhymes for the child. The child mechanically gulps down the food without enjoying the taste, colour and fragrance of the food. The taste buds no longer get sensitized to kinesthetic senses as the cartoon on the screen hogs all the attention from the food. Since all the senses are concentrated on the screen, the signal of the stomach is fully ignored, resulting in overeating. Prolonged screen time has increased the lassitude, minimized physical activity thereby increasing childhood obesity. Such obese children are often seen along the fast-food counters gorging on and enjoying the artificial, synthetic foodstuff. As since childhood, they have never developed the liking for natural foods.

Recently WHO has published guidelines to avoid risk factors emerging due to exposure to screen. The guidelines state that screen time should be zero for children below two years. Between 2 TO 5 years, it should be no more than an hour. After the age of two, the screen time should be accompanied by parents, so as to monitor the content of viewing. It is disheartening to hear words of praise from the parents about how their one-year-old unlocks the Smartphone and swipes to connect with his favourite youtube video. Parents should be aware of the danger signals of screen time than looking at it with pride. Parents justify the child’s actions by saying that the child learns ABCD and nursery rhymes on YouTube. These daily habits culminate into addiction. Some chemical changes take place in the brain after consuming liquor, cigarette or cocaine. The same changes happen gradually with an addiction to screen. Giving a mobile phone in the child’s hand is like giving a bottle full of liquor to consume. Screen addiction is nothing less than snorting cocaine.

Read other Health and Parenting Articles of Dr. Amol Annadate

July 6, 2019July 6, 2019

डॉ. पायल ला हवा होता आधाराचा हात!

डॉ. पायल या घटनेला जातीय भेदाचे एक उदाहरण मानण्याइतके तिचे स्वरूप मर्यादित नाही. यातील जातीय भेदाच्या मुद्द्याबद्दलचा निष्कर्ष नोंदवण्याचा हक्क सध्या न्यायालयालाच आहे. मात्र वैद्यकीय क्षेत्रात अनेक पातळ्यांवर, अनेक कारणांनी होत असलेले भेद मात्र नक्कीच चर्चिले जायला हवे. नव्हे इतर क्षेत्रांतही असलेला भेदभाव संपवण्यासाठी वैद्यकीय क्षेत्रानेच बौद्धिक नेतृत्व करावे.

डॉ. पायल तडवी चे प्रकरण बाजूला ठेवले तरी या वर्षी पहिल्यांदाच वैद्यकीय प्रवेशामध्ये आरक्षित व अनारक्षित वर्गाला मिळणाऱ्या जागांमध्ये मोठी तफावत दिसून आली. मराठा आरक्षण, समाजिक, आर्थिक वर्गासाठी आरक्षण यांमुळे अनारक्षित खुल्या वर्गासाठी त्वचारोग, रेडिओलॉजी अशा शाखांसाठी राज्यात एकेक जागा शिल्लक राहिली. एमबीबीएसच्या प्रवेशातही तेच झाले. यामुळे असमाधानाची व अस्वस्थतेची मोठी ठिणगी खुल्या वर्गात पडली. खरे तर अशा बौद्धिक क्षेत्रात असा जातीय कारणावरून भेद निर्माण होणे हे घातक आहे. १९९३ पासून २०१९ पर्यंत याबद्दलची नाराजी धुमसत असली तरी ती एवढी तीव्र कधीच झाली नव्हती. याच्या चर्चा दबक्या आवाजात व्हायच्या.

वैद्यकीय शिक्षणक्षेत्रात काही भेदभाव खूप आधीपासून होते, पण फारच तुरळक प्रमाणात. ते फक्त जातीयच नव्हे तर इतर स्वरूपाचेही असायचे. ते आजही आहेत. एमबीबीएसचे शिक्षण सुरू असताना विद्यार्थ्यांना काही भेदभाव जाणवतात. स्थानिक–परके (म्हणजे मुंबई, पुण्याचे आणि बाहेरचे), ऑल इंडिया कॅटॅगरीतील म्हणजे परप्रांतीय आणि प्रांतीय, मराठी–अमराठी, होस्टेलला राहणारे–घरी राहणारे, अशा प्रकारच्या भेदभावांना सामोरे जावेच लागते. मुंबईबाहेरच्या काही महाविद्यालयांत तर जातींनुसार वेगळ्या खानावळीही असायच्या.

पदव्युत्तर वैद्यकीय शिक्षण घेत असतानाची तऱ्हा आणखी वेगळीच असते. कामाचा प्रचंड ताण, इतर निवासी डॉक्टर व सिनिअरचे दडपण, लेक्चरर, प्राध्यापक यांचा दरारा, त्यांचा इगो सांभाळण्याचा मानसिक ताण अशी सगळी तारेवरची कसरत करावी लागते. त्यातच रुग्णांच्या नातेवाईकांची आणि अपुऱ्या सुरक्षेची धास्ती वेगळीच. यावर कळस म्हणजे हल्ली चर्चेत येत असलेला जातीय भेद. सगळ्यात महत्त्वाचे म्हणजे हे ऐन तारुण्यात, मौजमजा करण्याच्या काळात, रोमॅंटिसीझम असण्याच्या काळात पदव्युत्तर वैद्यकीय शिक्षण घेणारी मुले हे सारे ताण सहन करत असतात.

वैद्यकीय क्षेत्र असे सेवाक्षेत्र आहे, की येथे आस्था, जिव्हाळा या भावना मनात असणे महत्त्वाचे असते. प्रेम हा ज्या क्षेत्राचा गाभा आहे, त्या क्षेत्रात काम करणारी माणसे मात्र एकमेकांना माणूस म्हणून प्रेमाने जोडलेली दिसत नाहीत. निवासी डॉक्टर असताना बऱ्याचदा आपल्या प्राध्यापकाला आपले नावही माहीत नाही हे जाणवते, तेव्हा त्या निवासी डॉक्टरला ‘आयडेंटीटी क्रायसिस’ होतो. अशा मन:स्थितीत एखादा सौम्य टोमणासुद्धा मनाला जखम करतो.

पूर्वीही हे सगळे असायचे, पण कुठे ना कुठे शिक्षकांमधील एखाद्याशी भावनिक नाते जुळायचे. अगदी आधारवड नाही तर एखादी पारंबी तरी हाती लागायची. बाहेरून येणाऱ्या आमच्यासारख्या ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांसाठी डॉ. शरदिनी डहाणूकर, डॉ. रवी बापट यांच्यासारखे शिक्षक आई–बाप व्हायचे. अत्यंत व्यग्र व मोठे वलय असलेल्या या डॉक्टरांची केबिन म्हणजे कॅम्पसमधल्या शिकाऊ डॉक्टरांचे घर व्हायचे. डॉ. संजय ओक हे डीन असतानाही मुलांसोबत क्रिकेटची अख्खी मॅच खेळायचे. आजही आम्ही आमचे मन मोकळे करायला, जे अडेल ते विचारायला या शिक्षकांकडे जातो.

आता विद्यार्थी–शिक्षक नाते तसे राहिलेले नाही. अर्थात, नक्राश्रू ढाळत बसण्यात अर्थ नाही, पण पायलसारख्या डॉक्टरला आधाराची दोरी कॅम्पसवर न मिळाल्याने गळफासाची दोरी जवळ करावीशी वाटत असेल तर काहीतरी चुकतेय, काहीतरी न्यून राहतेय. निवासी डॉक्टरच्या मनातील भावनिक आंदोलने शांत करणारी व्यवस्था आपल्याला नक्कीच उभारावी लागणार आहे.

आज महाराष्ट्र आरोग्य विद्यापीठाने नियम केलेले असल्याने वैद्यकीय महाविद्यालयात रॅगिंगविरोधी कमिटी, विशाखा समिती अशा व्यवस्था असतात. परंतु त्यांच्या बैठका कितपत गांभीर्याने होतात, याबद्दल साशंकता आहे. या समित्यांद्वारे विद्यार्थ्यांना भावनिक आधार मिळतो, अशा नोंदी ‘मिनिट्स ऑफ मीटिंग’ मध्ये बंदिस्त होतात. प्रत्यक्षात भावनिक आधार वगैरे द्यायला वेळ आहे कोणाला? अशा मानसिक गरजा भागवायला फार वेळ लागतो, हा गैरसमज आहे. या सहज चालताबोलता होणाऱ्या गोष्टी आहेत. क्लिनिकलच्या शिक्षकांवर भरगच्च भरलेल्या रुग्णालयांतील रुग्णांना सेवा देण्याचा ताण आहे. नॉन–क्लिनिकल विभागांतील मंडळींनी ही जबाबदारी घ्यायला हरकत नाही.

कुटुंबात एखाद्याचा मूड चांगला नसेल तर आपण लगेच विचारपूस करतो; त्यासाठी घरात कोणी औपचारिक बैठक घेत नाही. तसेच वातावरण वैद्यकीय महाविद्यालयात असायला हवे. वैद्यकीय सेवेसारख्या तणावाच्या क्षेत्रात दोन व्यक्तींमध्ये भावनिक ताणाताणी होणे सहाजिक आहे, मात्र ती मिटल्यावर हसत एकत्र चहा घेतला तरी विषय मार्गी लागतात. आपण कोणी कनिष्ठ, वरिष्ठ नाही तर सगळे मिळून वैद्यकीय सेवेसाठी काम करतोय, हे सर्वांना उमजले की सगळे प्रश्न संपतील.

डॉ. पायल तडवी संबंधित इतर लेख वाचू शकता.

आरक्षण असणे हा व्यवस्थेचा भाग आहे. तो स्वीकारण्याला पर्याय नाही. एकमेकांवर रोष ठेवून त्या स्थितीत काही फरक होणार नाही. डॉ. पायल तडवीसारखी एखादी तरुणी जग सोडून गेल्यावरच काय चुकतेय याचा विचार होतो, हे दुर्दैव आहे. साध्या माणुसकीच्या गोष्टी लक्षात ठेवून वागले, एकमेकांना समजून घेतले, तर एकमेकांना आधार देणारे दोर भक्कम होतील. एखादा गटांगळ्या खाणारा जीव त्या दोराला धरून स्वत:ला सावरेल… गळफास नाही लावून घ्यावासा वाटणार त्याला!

सदरील लेख झी मराठी दिशा या साप्ताहिकात प्रकाशित झाला आहे.

डॉ. अमोल अन्नदाते | वेबसाईट: amolannadate.com
ई-मेल: reachme@amolannadate.com

May 31, 2019May 31, 2019

Dr Payal Tadvi Case – It’s time to introspect.

The suicide of Dr Payal Tadvi, a resident doctor from BYL Nair hospital, has opened a can of worms for the medical community. Primary investigation in Dr Payal Tadvi Case says that the suicide was committed due to ragging. The matter is under investigation and whether Payal’s suicide was a result of casteist taunts is yet to be proved. Considering all the possibilities, the suicide of Payal should compel every element of the society and the proficient’s to ponder upon.

If the slightest possibility of any casteism involved is found in Dr Payal Tadvi Case of suicide, it should always be strongly condemned. But at the same time, sufficient care to be taken while discussing this issue that it doesn’t further ignite the communal emotions and give birth to an apartheid system in the medical community, which never existed till now. Open communal war and ‘an eye for an eye’ cannot be a solution to any issue particularly for intellects like doctors. Since postgraduate reservations are the talk of the town in the medical field, the last few months have shown a huge communal split in the medical field. Such split in the doctors community, who are the highly polished intellectual professionals definitely proves a bad omen and predicts a possibility of social chaos. Fluctuating policies about postgraduate admissions and reservations are leaving unreserved categories with hardly one or two seats, violent exchanges between the reserved and unreserved categories on social media has lead to serious unrest in the medical field. Reservation is a controversy to be discussed separately. Although everyone has a right to fight for their rights in a democratic way, one should think with his/her discriminative intelligence too. Every doctor should remember that we are all children of Mother Medicine, and the patient is our religion, beyond our own caste, creed and religion. This issue is also a learning lesson for the government. Any social change by the government has to be brought gradually and slowly for it to be socially acceptable. Particularly issues like that of reservations in higher education can have social repercussions and lead to a communal discord.

Also Read: Shall We Learn Anything from the Suicide of Dr Payal Tadvi? – Article by Dr Amol Annadate

Beyond the caste / communal angle to this unfortunate incidence, some more serious issues should not be overshadowed. Issues like stressful situations and work overload of resident doctors in the medical colleges, discrimination done at different levels due to various reasons, inter-personal relations among the doctors, poor management of human resource and the workplace in medical colleges are some important things that should not be overlooked in this case. Considering communal angle to Payal’s suicide it must be a precipitating factor in all this stress that made her feel alienated and compelled her to commit suicide. The whole system is equally a failure resulting in a feeling of helplessness and alienation among residents like Payal. Every doctor has his own tale of such instances of his postgraduate medical education. Each one of us has faced mental and physical stress leading to burnout during our residency years. Every year, at least two residents end up with tuberculosis in BMC hospitals. Sion hospital orthopaedic department has a record of at least one resident discontinuing the PG education, as they are not able to sustain the work pressure. MARD strikes are often knee jerk reactions to such stressors. A department in a medical college is a flood of many negative emotions like fear, hate, resentment, rivalries, leg pulling etc. Although the truthful motive of us doctors is to give the best possible service to our patients, this takes a toll on our psyche. Casteist slurs or torture of juniors by seniors ultimately create a lot of stress. This makes even a kind and compassionate person bitter towards his/her subordinates and at some point of time an innocent soul like Payal gives up exposing the ugly face of the situation comes in the society. We must never forget that medical education is not just to make intelligent doctors with a long line of degrees but we are supposed to produce compassionate, empathetic and kind humane doctors. We should also aim to produce doctors who will not just effectively cure an illness but, will also offer ethical leadership to the society as sensitive human beings. The medical education department needs to revamp the system for better management of medical colleges and human resources. Medical education also needs to teach students about better interpersonal relations and empathy. A better understanding of each other as doctors is the first step towards successful personal and professional life.

The medical field is facing a major ethical crisis today. The issue of reservation in higher medical education, cutthroat competition, work pressure in medical colleges has added fuel to the fire. An unfortunate incidence like Dr Payal Tadvi Case of suicide further increases the unrest. This is not just an internal blow to the entire medical community but also poses a challenge to the public image of the medical community. All these issues must be handled with the utmost care by the government, society and the medical community. A long term solution to such issues should be implemented than temporary solutions. Looking at the plight of health in our state, an emotionally stable doctor is need of the hour. This is not a time to portray anyone as a villain but to sit back and introspect about each and every element in society.

You can also read Marathi translation of this article on Dr Payal Tadvi Case was published in Lokmat Mumbai Main Edition on 30 May 2019.

May 30, 2019May 30, 2019

डॉ. पायल तडवी आत्महत्येच्या निमित्ताने…

नायर रुग्णालयात वरिष्ठांच्या त्रासाला कंटाळून डॉ. पायल तडवी या निवासी डॉक्टरने आत्महत्या केल्याने मोठे वैचारिक वादळ आले आहे. ही आत्महत्या रॅगिंगमुळे झाल्याचे प्राथमिक अहवालात समोर आले आहे. यात पायलला जातीवाचक मानसिक त्रासाला सामोरे जावे लागले का , यावर अजून चौकशी सुरु आहे. सगळ्या शक्यता गृहीत धरल्या तरी ही घटना केवळ वैद्यकीय क्षेत्रालाच नव्हे तर समाजातील बौद्धिक धुरिणांना आत्मचिंतन करायला लावणारी आहे.

जर डॉ. पायल तडवी च्या मृत्यूत जातीचा संदर्भ असेल तर या गोष्टीचा निषेध करावा तितका कमीच आहे. पण त्याच वेळी दोषींवर कायदेशीर कारवाई सुरु असताना आपण सगळ्यांनी याची चर्चा बौद्धिक वर्णभेद भडकणार नाही अशा दृष्टीने व ‘डोळ्यासाठी डोळाच’ अशा प्रकारे दोन वर्ग एकमेकांसमोर उभे टाकणार नाहीत याची काळजी घेणे ही गरजेचे आहे. त्यातच पदव्युत्तर शिक्षणामध्ये आरक्षणाचा मुद्दा सध्या तापत असताना गेली काही महिने वैद्यकीय क्षेत्रात प्रथमच जातीच्या मुद्द्या वरून उभी फुट पडलेली दिसून आली. वैद्यकीय क्षेत्रा सारख्या थेट जगण्या मरण्याशी संबंधित क्षेत्रात अशा प्रकरे बौद्धिक वर्णभेद भडकणे हे समाजाच्या दृष्टीने अत्यंत घातक व अराजकाला आमंत्रण देणारी गोष्ट आहे. पदव्युत्तर शिक्षण प्रवेशात आयत्या वेळी होणारे बदल, खुल्या वर्गासाठी राहिलेल्या एक दोनच जागा, आरक्षित वर्गाचा आपल्या हक्का साठी लढा यातून कधी नव्हे ते समाज माध्यमांवर वैद्यकीय क्षेत्रात दोन वर्ग एकमेकांना भिडताना दिसत होते. आरक्षण हवे नको हा वादाचा मुद्दा बाजूला ठेवला तरी आपल्या हक्कांसाठी सनदशीर मार्गाने लढा देत , आपल्या क्षेत्रात व एकूणच समाजात सहिष्णुता टिकून राहावी यासाठी प्रत्येकाने आपला विवेक जागा ठेवायला हवा. त्यातच पायल तडवी सारख्या तरूण डॉक्टरचा जीव जातो तेव्हा आपण सगळे एकाच वैद्यक मातेची मुले आहोत व जात, धर्मा पलीकडे डॉक्टर आहोत व रुग्ण आपला पहिला धर्म आहे हे विसरता कामा नये. तसेच कुठला ही बदल आणताना तो अचानक आणला तर समाज कशा प्रकारे ढवळून निघतो व त्यातून असा बौद्धिक वर्णभेद भडकू शकतो हा धडा ही शासनाने यातून घ्यायला हवा.

Amol Annadate Aticles — डॉ. अमोल अन्नदातेंचे वैद्यकीय क्षेत्रावरील इतर लिखाण वाचण्यासाठी क्लीक करा.

या पलीकडे जाऊन या घटने मध्ये वैद्यकीय क्षेत्रात अत्यंत मानसिक व शारीरिक तणावाचा पदव्युत्तर शिक्षणाचा काळ, कमी निवासी डॉक्टरांची संख्या, वैद्यकीय महाविद्यालयातील कामाचा ताण, अनेक पातळ्यांवर, अनेक कारणांनी होत असलेले भेदभाव, डॉक्टरांचे आपापसातील संबंध हे सगळे कांगोरे ही तपासून त्यावर उपाय योजना करणे गरजेचे आहे. डॉ. पायल तडवीच्या आत्महत्येत जाती चा संदर्भ तिच्या नैराश्यात भर घालणारा सगळ्यात मोठा घटक असला तरी तिच्यावरील ताण ही नाकारला जाऊ शकत नाही. तसेच काहीही कारण असले तरी सोबत काम करणार्या कनिष्ठ , वरिष्ठांमध्ये तिला निराधारपणाच्या तीव्र भावनाने पछाडले हा सगळ्या कारणां पलीकडे आपला दोष आहे व व्यवस्थेचेही मोठे अपयश आहे. पदव्युत्तर शिक्षण घेत असताना आम्हा प्रत्येकाने तीव्र मानसिक , शारीरिक ताणाचा सामना केल्याची प्रत्येक डॉक्टरची कहाणी आहे. दर वर्षी केईम, सायन, नायर येथील तीन – चार निवासी डॉक्टरांना टी.बी चा संसर्ग होतोच. सायन अर्थोपेडीक विभागात दर वर्षी एखादा तरी निवासी डॉक्टर ताणा पायी पदव्युत्तर शिक्षणच सोडून जातो. मार्डच्या संपातून हा संघर्ष अधून मधून तात्पुरता उफाळून येत असतो. प्रत्येक विभागात राग, द्वेष, मत्सर, सिनियर – ज्युनिअर संघर्ष, भीती अशा नकारात्मक भावनांचा पूर वाहात असतो. यात रुग्णांना चांगली सेवा मिळावी ही भावना असली तरी त्यातून कामाचे व्यवस्थापन व काम करणाऱ्या डॉक्टरांची मानसिकता बिघडत जाते. जातीवाचक शेरे म्हणा, किव्हा कनिष्ठांना अमानुष त्रास म्हणा हे सगळे या ताणातून आलेल्या विकृत मानसिकतेतून जन्म घेते व पायल सारख्या निरागस डॉक्टरच्या अत्म्हत्यातून कधीतरी समाजा पुढे येते. वैद्यकीय शिक्षणातून आपल्याला फक्त भल्या मोठ्या डिग्रीची रांग नवा मागे असलेले हुशार डॉक्टरच नव्हे तर चांगला संवेदनशील माणूस व समाजाला दिशा देऊ शकणारे विवेकी बौद्धिक नेतृत्व ही तयार करायचे आहे हे वूसरून कसे चालेल. यासाठी वैद्यकीय शिक्षण विभागाला वैद्यकीय महाविद्यालयांच्या कामाच्या तासांचे , मनुष्यबळाचे योग्य व्यवस्थापन ही करावे लागणार आहे. तसेच काही ही झाले तरी समोर आलेल्या आपल्या कनिष्ठ – वरिष्ठ, जात – धर्म हे भेदभाव सोडून आपल्या सहकारी डॉक्टरशी प्रेमाने व सह –वेदनेची ( एमपथी ) भावना ठेवून वागण्याचे धडे गिरवावे लागणार आहेत. आपल्या सहकार्यासाठी माणुसकीची भावना हीच रूग्णा साठी प्रेमाची आणी पुढे आपल्या व्यक्तिगत, व्यवसायिक यशाची पहिली पायरी आहे.

आज वैद्यकीय क्षेत्र मोठ्या नैतिक पेचातून जाते आहे. त्यातच पदव्युत्तर वैद्यकीय क्षेत्राचा आरक्षण लढा, तीव्र अतर्गत स्पर्धा, वैद्यकीय महाविद्यालयातील कामाचा ताण अशा अनेक कारणांनी आज सर्वसामान्य डॉक्टर अस्वस्थ आहे. अशा स्थितीत डॉ. पायल तडवी सारखी घटना या क्षेत्राला व पर्यायाने सर्वच बौद्धिक व्यवसायिक क्षेत्रांना मोठा हादरा देणारी ठरते. यामुळे वैद्यकीय क्षेत्रातील अंतर्गत अस्वस्थता वाढीला लागतेच नव्हे तर समाजाचा या क्षेत्रा विषयीचा दृष्टीकोन हि पणाला लागतो. या सर्व गोष्टींची वैद्यकीय क्षेत्राने व शासनानेही विचार पूर्वक हाताळणी करण्याचा हा क्षण आहे. तसेच या वर केवळ तात्पुरत्या मलम पट्ट्या नव्हे तर याच्या मुलभूत कारणांचे समाधान करणे गरजेचे आहे. राज्यातील आरोग्याची दयनीय स्थिती पाहता मानसिक दृष्ट्या सशक्त डॉक्टर तयार करण्याला प्राधान्य द्यावेच लागेल. पायल च्या आत्महत्येने प्रत्येक घटकाने यावर आत्मचिंतन करावे .

सदरील लेख ३० मे, २०१९ रोजी लोकमत च्या मुंबई आवृत्तीत प्रकाशित झाला आहे. लोकमत वृत्तपत्रात हा लेख वाचण्यासाठी क्लिक करा.

डॉ.अमोल अन्नदाते | www.amolannadate.com
reachme@amolannadate.com

May 27, 2019May 27, 2019

‘पायल तडवी’ च्या मृत्यू मधून आपण काही शिकणार आहोत का ?

डॉ. पायल तडवी या नायर रुग्णालयातील रेसिडेंटचा सिनिअर्सच्या मानसिक छळा पायी मृत्यू झाला. याला रॅगिंगही म्हणता येत नाही कारण, सहसा रॅगिंग हे एम.बी.बी.एस करतानाचा टाईमपास, गमती यात मोडते. यावरून एक महत्वाचा प्रश्न आपण स्वतःला आणी एकमेकांना विचारायला हवा. खर तर आपण डॉक्टर्स हे व्यवसायिक दृष्ट्या संख्येने सगळ्यात कमी आणि सगळ्यात बुद्धिमान वर्गात मोडतो. पण तरीही आपण डॉक्टर आहोत आणि डॉक्टर हा आपला सगळ्यांचा धर्म आहे या एका अस्मितेवर आपण मनाने एकमेकांशी का बांधले जात नाही.

पायल तडवी ला आलेला अनुभव आपल्याला प्रत्येकाला कधी न कधी कुठल्याना कुठल्या पायरीवर व्यवसाय करताना येत असतो. मग तो व्यवसायिक द्वेष असो, सरकारी डॉक्टरकडून झालेली अडवणूक असो, पी.जी. करत असताना सिनिअर लेक्चरर , हेड ऑफ डिपार्टमेंट कडून झालेला अपमान असो कि आपला सहव्यवसायाकडून झालेला व्यावसायिक त्रास असो. डॉक्टर असला तरी तो शेवटी माणूसच असतो हे मान्य केले तरी इतक्या उच्च प्रतीच्या व्यवसायात, उच्च बुद्धिमतेच्या कामात ,त्या मानाने आता ‘मानाचे नसले’ तरी समृद्ध व्यवसायात असून ही आपण असे का वागतो? इतके कडवट का होत जातो कि, आपल्या सम व्यवसायिकाला, बंधूला आपण टोकाचा मानसिक त्रास देण्यापर्यंत आपली मजल जाते. व्यवसायात प्रत्येकाच्या वाट्याची प्रॅक्टीस त्याला मिळणारच आहे. कोणीही ती हिरावून घेऊ शकत नाही हे माहित असूनही काही प्रमाणात दुसऱ्याला नामोहरम करण्याची संधी आपण सोडत नाही. शासकीय, प्रशासकीय कामातही एखादा डॉक्टर, दुसऱ्या डॉक्टरच्या समोर येतो तेव्हा आपण एकाच आईची पोरं आहोत, या भावनेने मोकळ्या मनाने तो कधी मदत करत नाही. आता डॉक्टर, पेशंट म्हणून आला तर त्याच्या कडून फी न घेण्याचे इथिक्स ही इतिहास जमा झाले आहेत. अर्थात हा प्रत्येकाचे वैयक्तिक निर्णय असल्याने त्यावर भाष्य करणे योग्य ठरणार नाही. पण त्या पलीकडे आय.ए,एस, आय.पी.एस, आय.आय.टी. ही सर्व मंडळी जशी आपल्या शैक्षणिक अस्मितेवर त्यांची पक्की ‘फेवर बँक’ तयार करतात, तशी आपल्या डॉक्टरांची का होत नसेल? याला ‘लॉबी’ असा एक नकारार्थी व क्रूर शब्द प्रयोग केला जातो. अगदी ‘लॉबिंग’ च्या पातळीवर नाही तरी ‘डॉक्टर आहे’ म्हणून आपण दुसऱ्या डॉक्टरला चंगले वागवण्याचे सत्व तरी नक्कीच जपू शकतो! मी हे जवळून अनुभवलेले आहे कि, कुठला ही आय.ए.एस. दुसऱ्या आय.ए.एस. ने सांगितलेले काम शक्यतो टाळत नाही. मनोहर पर्रीकर दर वर्षी आय.आय.टी कॅम्पस मध्ये जाऊन विद्यार्थ्यांना मार्गदर्शन करायचे. त्यांना सांगायचे कि कधी या आयआयटीयनचे दार मदती साठी अगदी मध्य रात्री वाजवा, हा आयआयटीयन तुमच्या पाठीशी आहे. असे आपल्या मध्ये का होत नाही? हार्वर्ड सारख्या संस्थेचेही ‘अल्युमनाय नेटवर्क’ इतके सशक्त आहे आणि इतक्या पातळ्यांवर सगळे एकमेकांना मदत करत असतात कि, त्यामुळे या संस्थेच्या अनेकांना नोबेल मिळाले. अगदी राजकारणात विरोधी पक्षाच्या खासदाराला सत्ताधारी पक्षाच्या खासदाराने घर मिळवून द्यायला मदत करताना मी पहिले आहे. पायल तडवीचा तीन डॉक्टरांमुळे होणाऱ्या मृत्यू मध्ये समाजात डॉक्टरची एवढी कुचंबणा का होते आहे, याची बरेच उत्तरे सापडतील!

डॉ अमोल अन्नदातेंचे इतर लेख वाचण्यासाठी

अगदीच उजळ नैतिक प्रतिमेचा टेंभा मिरवण्यासाठी नव्हे, पण या सगळ्या गोष्टींच्या पलीकडे रोज दुःख, वेदना, इतरांच्या जीवनाच्या तीव्र भावना बघत असताना आपल्यावर ‘देवाची आवडती मुले’ होण्याची जबाबदारी टाकली आहे, हे आपण का विसरतो! आपल्याला देवाने त्याच्याशी थेट निगडीत कामासाठी निवडले आहे, यात काही तरी प्रयोजन असले पाहिजे . हे तत्वज्ञान बाजूला ठेवून, परमार्थ सोडा, पण व्यवसायिक यशापलीकडे चांगली माणसे होणे आपल्या स्वतःच्या मानसिक, शारीरिक स्वास्थ्यासाठी ही गरजेचे आहे, हे ही आपण विसरून गेलो! आज आपल्याला मदत केलेल्या अनेक डॉक्टरांमुळे, शिक्षकांमुळे आपण आपल्या आयुष्यात जे काही थोडे थोडके यश मिळवू शकलो, मी तरी अशा डॉक्टर मित्रांच्या मदतीवर आणि त्यांच्या खांद्यावरून हे जग पहिले आहे. आपल्या इतर डॉक्टर ज्यूनिअर सिनियर्सशी चांगले वागुनच आपल्याला त्याची परतफेड करायला हवी. जेव्हा कोणी डॉक्टर आपल्याशी माणूस म्हणून वागत नाही तेव्हा, आपण इतर कोणाशीच असे वागायचे नाही, एवढाच धडा त्यातून आपण घ्यावा! आज डॉक्टरांना मुळे जीव गमवावा लागलेल्या पायल तडवी च्या आई-वडीलांप्रमाणे प्रत्येक डॉक्टरच्या डोळ्यात तिच्या साठी अश्रू यायला हवे. आणि प्रत्येकाने यातून काही तरी शिकायला हवे.